Een illusie rijker!

In mijn hoofd ontstaat een grauwe voorstelling van donkere gestalten en objecten. Pijn, armoede, angst en verdriet stel ik me voor na het lezen van een artikel in De Volkskrant, waarin Bert Lantink een tentoonstelling aankondigt van kunstwerken die onder Stalins dictatuur zijn gemaakt.  De Sovjet Mythe, Socialistisch Realisme 1932 – 1960, is een expositie van voornamelijk schilderijen, gemaakt door kunstenaars die de Sovjetmaatschappij verheerlijkten en idealiseerden. Mijn beeld staat haaks op de kleurrijke afbeeldingen die opgenomen zijn in het artikel.  Weken en maanden verstrijken. Regelmatig denk ik terug aan het artikel.

Zomaar een zaterdag. Laten we 't zien.

Blij word ik wanneer ik het Drents Museum inwandel. De receptionist cq veiligheidsbeambte ontvangt ons hartelijk en legt ons aanstekelijk uit waar wij welke tentoonstelling in ‘zijn’ museum kunnen vinden. Omgeven door licht, open- en helderheid daal ik af naar de expositieruimte. Halverwege de trap valt mijn oog op de knalrode panelen die mij het laatste stukje naar de tentoonstelling leiden. Hand op de klink, deur openen en hals over kop belanden in een warm bad vol welvaart.

Verblind door kleur. Bloemen. Rijkdom. Kracht. Geluk. 

Communisme?

Ik ga zitten op een bankje midden in de zaal en geef me voorzichtig over aan zoveel positieve impulsen. Ik ben in verwarring. Ik stelde me iets anders voor en stelde me vervolgens  in op weer iets anders dan mijn eerste voorstelling. Maar deze ervaring overtreft. Tegenstrijdig, maar bijna teleurgesteld ben ik. Ik moet in kort tijdbestek verwerken. Ik snap het niet. Maar dan natuurlijk wel.

Dit is een mythe. De Sovjet Mythe. 

Ik bevind mij in een zaal omringd door kunstwerken die het ideaal van de staat progageerden. Sjeng Scheijen stelde de tentoonstelling samen uit de collectie van het Russische Museum in Sint-Petersburg. ‘Het werd gemaakt door goede kunstenaars, die een degelijke opleiding hadden gehad. Bovendien geloofden ze ook in dat ideaal. Het is niet halfhartig, ze waren zeer geïnspireerd door het communisme’

Met deze informatie in mijn achterhoofd bekijk ik tal van prachtige schilderijen. Eén springt eruit. Dat is het ‘Kolchozenfeest’ van Arkadi Plastov. Het schilderij laat zien dat het leven beter en vrolijker is geworden onder Stalin. Plastov heeft het schilderij volledig volgens de regels van het Socialistisch Realisme geschilderd en creëert vervolgens hiermee een idealistisch beeld van het communisme. Het detail in het schilderij geeft weer dat voor iedere boer meer dan genoeg te consumeren valt.

Volgens wikipedia is een kolchoz een collectieve boerderij ten tijde van de Sovjet Unie. Het woord betekent ‘collectieve huishouding’ In tegenstelling tot op de sovchozen, waar boeren in staatsdienst werkten, werkten boeren op de kolchozen voor een aandeel in de winst. Ze waren niet in dienst van de staat of iemand anders. De boerderijen waren eigendom van groepen samenwerkende boeren en van de staat, een vast inkomen was niet gegarandeerd. Wel mochten boeren op de kolchozen een stukje privéland houden, een paar dieren en hun eigen huis bezitten. Een kolchoz moest jaarlijks een bepaald percentage van de productie afstaan aan de staat tegen een door de staat vastgestelde prijs.

Het 'kolchozenfeest’ van Arkadi Plastov is dan eigenlijk ook een heel wrang schilderij. Terwijl miljoenen van de hongersnood in de Oekraïne omkomen, legt Plastov  geweldige oogsten op doek vast om zand in de ogen van de stadbevolking te strooien. De kunst laat zien wat de Sovjetleiders hoopten te bereiken.

Het wordt opnieuw grauw en grijs in mijn hoofd…

We lassen een pauze in. Deze vullen we door te ontdekken wat het prachtige museum ons nog meer te bieden heeft.  Onder andere laat de afdeling Archeologie de invloed van de mens op het landschap zien. Te zien zijn indrukwekkende mammoetbotten, unieke Neanderthalervondsten, objecten uit hunebedden en grafheuvels, de oudste boot ter wereld en natuurlijk de veenlijken, waaronder het meisje van Yde. Daarnaast heeft het museum ruim 1500 werken hedendaags realistische kunst verzameld van kunstenaars als Henk Helmantel, Matthijs Röling, Wout Muller, Pieter Pander, Sam Drukker, Douwe Elias, Barend Blankert en Berend Groen. Ook is er een afdeling kunst 1885 – 1935.

Uitleg over de mythe (en daarmee ontluistering!) volgt in de tentoonstelling ‘Samen en Alleen, leven in Rusland van 1900 tot nu’ over de geschiedenis van Rusland in de twintigste eeuw, gezien vanuit de optiek van het gezin en het dagelijks leven (samengesteld door Gijs Kessler van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) en tentoonstellingsmaker Jeroen de Vries, in samenwerking met het Drents Museum).

 

Terug naar dé zaal. Ik besluit of probeer ongeacht de politieke boodschap onbevangen de schilderijen te beoordelen. Op gevoel. Mijn gevoel. Sta open voor herkenning. Hoop op een klik. Met een kunstenaar, situatie of personage. Maar het lukt me niet echt. Ik ga voorbij aan het beeld met sterke mensen, jong en succesvol. Ik ga voorbij aan de rijkdom. De beloften. Ik tik even aan op ‘vrijheid’. En blijf wat langer stilstaan bij ‘angst’. 

Mythe of kunst?

De kleuren. De fantastische kleuren. De gigantische afmetingen van de kunstwerken, met de uitvoerige details. De professie. Ik ben onder de indruk. Daarvan wél. 

Meer dan onder de indruk zelfs; een illusie rijker.

De tentoonstelling De Sovjet Mythe. Socialistisch realisme 1932 – 1960 is tot en met 9 juni te zien in het Drents Museum in Assen. Open dinsdag t/m zondag van 11 tot 17 uur. Gesloten op eerste kerstdag en nieuwjaarsdag. Tijdens feestdagen ook op maandag geopend. Zie ook www.drentsmuseum.nl